ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΑΤΕΛΕΥΤΗΤΗ ΜΑΧΗ

Έχουν περάσει εξήντα δύο χρόνια από τη μάχη που έγινε την περίοδο του εμφύλιου πολέμου και διαισθανόμουν ότι κάποτε θα άνοιγε η συζήτηση αυτού του θέματος. Το γεγονός ένοιωθα επηρέαζε στο σκοτεινό ασυνείδητο τη ζωή μας, ήταν όπως η φωτιά που σιγοκαίει.
Οι αντάρτες ξεκίνησαν από τον Ερύμανθο και έφτασαν στην κωμόπολη 4 η ώρα το πρωί της 8 Ιουνίου 1948. Ήταν ένας αιφνιδιασμός που οργάνωσε ο Δημοκρατικός Στρατός και έληξε με επιτυχία σε τεσσεράμισι ώρες. Αυτά ιστορεί ο Αρίστος Καμαρινός στο βιβλίο του.
Δέκα μέτρα πιο πέρα από το σπίτι μου, παλιά υπήρχε στη γωνία της μικρής πλατείας ένα τσιμεντένιο πολυβολείο. Εκεί ήταν το επίκεντρο της μάχης. Και σ’ άλλα δέκα μέτρα, στην απέναντι μεριά, ένα άλλο πολυβολείο. Έμπαινα εκεί μικρό παιδί και όταν παρατηρούσα τους μαυρισμένους τοίχους του η φαντασία μου οργίαζε.
Ο καπετάν Νικήτας, το παλικάρι των προσφυγικών της Πάτρας και ο καπετάν Ζαχαριάς από τη Γαστούνη, πρωτοστατούσαν στη μάχη αυτή στον Ηλειακό Κάμπο: Λεχαινά, Ανδραβίδα, Καβάσιλα. Ήσαν αυτοί πρόσωπα θρυλικά για τους λαϊκούς ανθρώπους της Πελοποννήσου.
Αλήθεια, σκεφτόμουν, πόσο είχε επηρεάσει τη σκέψη και την κοινωνική ζωή το γεγονός αυτό, στο μικρόκοσμο της κοινότητας!
Στον ιστορικό χρόνο κάποια γεγονότα έχουν άλλη βαρύτητα και επηρεάζουν για χρόνια τις κοινωνικές εξελίξεις και τη συνείδηση. Συμπυκνώνουν τόση ουσία και δύναμη που άλλοτε δεν αρκεί ένας αιώνας για να ξεδιπλωθούν.
Αργότερα, θυμάμαι στην ταβέρνα της Σταμάτως, ένας παλιός αριστερός περιέγραφε σε μας τους νεώτερους, λεπτομέρειες για την εποχή που έγινε η μάχη, για πρόσωπα, οικογένειες, και καταστάσεις.
Μίλαγε για ώρες για τις διώξεις, για τους ξυλοδαρμούς, τις προβοκάτσιες που συμβαίνανε καθημερινά στην κωμόπολη, τις εξορίες, το κλίμα τρομοκρατίας του ντόπιου πληθυσμού που ανάγκασε πολλούς να φύγουν κυνηγημένοι στην πρωτεύουσα.
Τότε, πρωτάκουσα για την ιστορία ενός παλικαριού που κανείς δεν τίμησε τη μνήμη του μέχρι τώρα. Την άνοιξη του 1948, πριν από τη μάχη, ο Βενιζέλος Σχοινάς, τσαγκάρης στο επάγγελμα, μέλος του ΚΚΕ συνελήφθηκε και κρατήθηκε μήνες στη φυλακή μαζί με δυο άλλους πατριώτες, με μόνο λόγο την ιδεολογία τους και μετά από απόφαση του στρατοδικείου της Κορίνθου, αυτός εκτελέστηκε. Ένας αγνός ιδεολόγος που και οι πολιτικοί του αντίπαλοι έδειχναν σεβασμό στο πρόσωπό του.
Κάτω από την κυρίαρχη ιδεολογία της κοινότητας υπήρχε πολλά χρόνια μια σιωπηλή άποψη. Χαμηλόφωνα συζητιόταν με συμβολικές μεταφορές και υπονοούμενα, αλλά και κάποτε ανοιχτά και ξεκάθαρα, όσες φορές στάθηκε δυνατό να ξεπεραστούν οι φοβίες και τα σκοτεινά πάθη.
Για χρόνια είχε στηθεί ο μύθος του «Έλληνα» που πολεμούσε τους ξενοκίνητους βαρβάρους, το σύμβολο της «καθαρότητας» του γένους.
Η τοπική εξουσία στήθηκε με φτηνά υλικά και δύσκολα μπορούσε κάποιος να ξεπεράσει τα όρια που χάραξε το μετεμφυλιακό κράτος. Ο πρώτος τοπικός άρχοντας, σαν παλιός λεγεωνάριος, κάποτε επιδείκνυε ως τρόπαιο το κομμένο κεφάλι ενός αντάρτη.
Οι νικητές τότε, έστρεψαν την κεφαλή της Μέδουσας στην παιδική ψυχή μας.
Εμείς, παιδιά και έφηβοι στη δικτατορία και στη μεταπολίτευση από ένστικτο και συναίσθημα αναγκαστήκαμε να γεννήσουμε υπαρξιακά τους γονείς μας. Είχε χαθεί η ιστορική συνέχεια και η φαντασία γέμιζε τα κενά στην ιστορική μνήμη.
Ο ξάδελφος μου, που στη μάχη ο πατέρας του σκοτώθηκε στην πλευρά των χωροφυλάκων, αναρωτιέται μερικές φορές γιατί οι καλύτεροι φίλοι του είναι κομμουνιστές.
Ο πόλεμος πάντα ξεκινά με ιδεολογικά μέσα, συνεχίζεται με στρατιωτικό τρόπο και καταλήγει να διεξάγεται πάλι ιδεολογικά, ακόμη και αν χάνεται μια μάχη ή ακόμη αν προσωρινά χάνεται ο ίδιος πόλεμος που είναι με το δίκαιο της μιας πλευράς. Και αυτά ισχύουν ακόμη περισσότερο στον εμφύλιο.
Αλλά και στην πλευρά των ηττημένων δημιουργήθηκε στην κορυφή, αργότερα, ο άλλος μύθος.που έμοιαζε όπως ο θεός Ιανός με τα δυο πρόσωπα.
Έτσι, άργησε η αποκαθήλωση των ιδεολογημάτων που γαλουχηθήκαμε
Γιατί, έμμεσα ένοιωθες την αποκήρυξη των προσώπων που αγωνίστηκαν στον επαναστατικό δρόμο. Κάποιοι σου υπέβαλαν την ιδέα ότι ο αγώνας αυτός είχε ακρότητες και ήταν γεμάτος λάθη.
Έπρεπε, στα σκοτεινά, μόνος σου να αποφασίσεις με ποιούς θα πας. Και όσο τα χρόνια περνούσαν δεν ήξερες αν ήσουν με τους παρόντες ή με αυτούς που πέθαναν.
Έτσι, η μάχη έμεινε ατελεύτητη ιδεολογικά αφού δεν υπήρχαν αυτοί που θα υποστήριζαν τους μαχητές της.
Και είναι συνεχόμενη, με καθημερινό πόλεμο θέσεων, κινήσεις άμυνας και επίθεσης σε επιμέρους θέματα. Η σύγκρουση που εκφράστηκε τότε βίαια, έχει αλλάξει μορφές, αλλά εξακολουθεί να μένει στο βάθος, στην ουσία της, πάντα ίδια.

Αγγ. Ζαχαριάδης